မဏ္ဍလခေတ်နဲ့ လူမျိုးအမြင် (မဏ္ဍလဆောင်းပါးတွဲ၊ ၄)

ဒီကနေ့ခေတ် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမှာ "လူမျိုး" (Ethnicity) ဆိုတာက ရှောင်လွှဲလို့မရတဲ့ "အရှိတရား" (Social Reality) တခုလို ဖြစ်နေတယ်။ နိုင်ငံရေးပါတီတွေ၊ လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးတွေနဲ့ ဖက်ဒရယ်တောင်းဆိုမှုတွေဟာ "လူမျိုး" ဆိုတဲ့ အုတ်မြစ်ပေါ်မှာ တည်ဆောက်ထားတာဖြစ်တယ်။ ဒီအချက်ကိုတော့ ဘယ်သူမှ ငြင်းပယ်လို့မရတဲ့ လက်ရှိအခြေအနေပဲ။

ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံရေးသိပ္ပံနဲ့ သမိုင်းရှုထောင့်ကနေ မေးခွန်းထုတ်ကြည့်ဖို့ လိုတယ်။ ဒီ "လူမျိုး" ဆိုတဲ့ အမှတ်သညာ (Identity) ဟာ ရှေးခေတ်မဏ္ဍလစနစ်မှာ ဘယ်လိုမျိုး လည်ပတ်ခဲ့တာလဲ။ ဒီကနေ့ စာရေးသူတို့ နားလည်ထားတဲ့ "ဇာတိသွေး" အပေါ် အခြေခံတဲ့ နိုင်ငံရေးဟာ ရှေးခေတ်တုန်းက ရှိခဲ့တာလား။

ဒီဆောင်းပါးမှာတော့ လူမျိုးဆိုတာ မရှိခဲ့ဘူးလို့ ငြင်းမှာမဟုတ်ဘူး။ တကယ်လည်း ဘာသာစကား၊ ဆင်းသက်ရာ ဇစ်မြစ်နဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေ ကွဲပြားခဲ့ကြတာပဲ။ ဒါပေမဲ့ ရှေးခေတ်မဏ္ဍလစနစ်မှာ လူသားတွေကို စုစည်းခဲ့တဲ့ "Software" (စနစ်) နဲ့ ဒီကနေ့ခေတ် "Software" ဟာ မတူညီပုံကို ရှင်းပြချင်တာ ဖြစ်တယ်။

၁။ သွေး (Blood) လား၊ သစ္စာ (Allegiance) လား

မဏ္ဍလခေတ် နိုင်ငံရေးမှာ လူတစ်ဦးရဲ့ "Identity" (ဘယ်သူဖြစ်တယ်ဆိုတာ) ကို ဆုံးဖြတ်တဲ့အခါ ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ "သွေး" (Genetics) ထက် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ "သစ္စာခံမှု" (Patron-Client Relationship) က ပိုပြီး အရာရောက်ခဲ့တယ်။

ဒီကနေ့ခေတ်မှာ လူတယောက်ဟာ "ကချင်မိဘက မွေးလာရင် ကချင်ဖြစ်တယ်" လို့ သတ်မှတ်ကြတယ်။ ဒီအမြင်က မပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ အနှစ်သာရ (Essentialism) ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ မဏ္ဍလခေတ်တုန်းကတော့ ဒီလိုမဟုတ်ဘူး။

လူတဦးဟာ အင်းဝဘုရင်ရဲ့ အခွန်ကိုဆောင်ပြီး အင်းဝနဲ့အတူ စစ်လိုက်တိုက်ပေးနိုင်တယ်။ အဲဒီသူဟာ နောက်ပိုင်းမှာ ဟံသာဝတီမင်းရဲ့ လက်အောက်ကို ရောက်သွားပြီး၊ မွန်ဘုရင်ကို သစ္စာခံကာ မွန်ဘက်ကနေ စစ်လိုက်တိုက်နိုင်တယ်။ ဘယ်ထီးဆောင်းဘုရင်ဆီ သစ္စာခံတယ်ဆိုတာကသာ အရေးကြီးခဲ့တယ်။ ဟိုင်းကြီးကျွန်းက သူရဲကောင်းကြီးမင်းရဲကောင်းပုံဆိုတဲ့ ကျောက်စာတိုင်ဟာ ပေါ်တူဂီကပြား အန်တိုနီယိုကို ညွှန်းတာပဲ။ မြန်မာဘုရင်ဆီကနေ နေမျိုးစတဲ့ဘွဲ့တွေ ရခဲ့ကြတဲ့ ပြင်သစ်၊ ပေါ်တူဂီ၊ မွတ်ဆလင်တွေ အများကြီး ရှိခဲ့တယ်။ မွန်၊ ရှမ်းတွေ အများကြီးဟာ ခေတ်ကာလကြာလာတဲ့အခါ ဗမာဖြစ်သွားကြတယ်။ ချက္ကရီထိုင်းမင်းဆက်မှာ မွန်မိဖုရား ၅၀ ကျော် ရှိခဲ့တယ်။ မြန်မာမင်းဆက်တွေမှာလည်း ရှမ်း၊ ရခိုင်၊ မွန်၊ မဏိပူရီ မင်းသမီးတွေနဲ့ လက်ဆက်ပြီး မွေးဖွားလာတဲ့ မင်းနဲ့ မင်းသားတွေ အများအပြား ရှိခဲ့တယ်။

ဒီနိုင်ငံတင် မဟုတ်ဘူး။ အိုင်ယာလန်သားတွေနဲ့ စကော့လူမျိုးတွေဟာ မျိုးဗီဇအရ နီးစပ်ပေမဲ့ ဘာသာနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ကွဲပြားတယ်။ ဆွစ်ဇာလန်ဟာ အခြေခံအားဖြင့် Germanic မျိုးရိုးဗီဇ ရှိပေမဲ့ ဂျာမန်၊ ပြင်သစ်၊ အီတလီ၊ ရိုမန်ရှ်ဆိုပြီး ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှု လေးမျိုး ကွဲပြားတယ်။ လက်တင်အမေရိကနိုင်ငံတွေဟာ စပိန်ဘာသာစကား၊ ကက်သလစ်ခရစ်ယာန်ယဉ်ကျေးမှုတွေ တူပေမဲ့ ဥရောပ၊ ဌာနေအင်ဒီးယန်း၊ အာဖရိကမျိုးရိုးတွေ ရောနှောနေကြတယ်။ အာရပ်တွေဟာ အာရပ်ဘာသာစကား (Semitic) နဲ့ အာရပ်ယဉ်ကျေးမှု တူကြပေမဲ့ မြောက်အာဖရိကအာရပ်တွေ၊ ဆော်ဒီအာရပ်တွေ၊ ဆူဒန်အာရပ်တွေဟာ မျိုးရိုးဗီဇချင်း ကွဲပြားတယ်။ ဟန်တရုတ်တွေဟာ တရုတ်ဘာသာစကား (Sino-Tibetan) နဲ့ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု တူကြပေမဲ့ မြောက်ပိုင်းဟန်တွေနဲ့ တောင်ပိုင်းဟန်တွေဟာ မျိုးရိုးဗီဇအရ သိသိသာသာ ကွဲပြားမှုရှိတယ်။ လူမျိုး၊ ဗီဇ၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်မှုနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေက တစ်ထပ်တည်းကျပြီး သမိုင်းတစ်လျှောက် ဒီအတိုင်းပဲ ဆက်စပ်နေမှာ မဟုတ်ဘူး။

ဆိုလိုတာကတော့ ရှေးခေတ်က "လူမျိုး" (Ethnos) ဟာ ဒီကနေ့ခေတ်လို တင်းမာတဲ့ ကျောက်တိုင်ကျောက်ဆောင်တခု မဟုတ်ဘဲ၊ နိုင်ငံရေးအခြေအနေအရ ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ "အရည်ပမာ" (Fluid Category) သဘော ဆောင်ခဲ့တယ်။ ဒီကနေ့ခေတ်လို "အမျိုးသားရေး" (Nationalism) ပုံစံထက် "ဘုရင့်ကျွန်" (Subjecthood) က ပိုပြီး လွှမ်းမိုးတဲ့ ခေတ်ကာလ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ပြည်ထောင်စုသားဆိုတဲ့ အတွေးမျိုးကတော့ တခါမှကို မရှိဖူးခဲ့ဘူး။

၂။ ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုရဲ့ ကူးလူးမှု (Cultural Osmosis)

ရှေးခေတ်စစ်ပွဲတွေကို "ဗမာနဲ့ မွန်စစ်ပွဲ"၊ "ဗမာနဲ့ ရှမ်းစစ်ပွဲ" လို့ ခေတ်သစ်သမိုင်းတွေက ပုံဖော်လေ့ရှိကြတယ်။ အဲဒီပုံဖော်မှုဟာ မှားယွင်းတဲ့ ပုံဖော်မှု (Misrepresentation) ဖြစ်တယ်။

လက်တွေ့ သမိုင်းမှတ်တမ်းတွေအရ - "အင်းဝတပ်" ထဲမှာ ရှမ်းစော်ဘွားတွေရဲ့ တပ်တွေနဲ့ ကချင်ဒူဝါတွေရဲ့ တပ်တွေ ပါဝင်ခဲ့တယ်။ "ရခိုင်တပ်" ထဲမှာ ကြေးစားစစ်သည်တွေနဲ့ မွတ်ဆလင်အမြောက်တပ်တွေ ပါဝင်ခဲ့တယ်။ ဒီအချက်ကိုကြည့်ရင် ရှေးခေတ်ပဋိပက္ခတွေဟာ "လူမျိုးရေးမုန်းတီးမှု" (Racial Hatred) အပေါ် အခြေမခံဘဲ၊ "မဏ္ဍလအာဏာစက် အားပြိုင်မှု" (Power Struggle between Centers) သာ ဖြစ်တယ်ဆိုတာ တွေ့ရတယ်။ ကျန်စစ်သားမင်းကြီးဟာ မွန်ယဉ်ကျေးမှုကို မြတ်နိုးသူဖြစ်ပြီး၊ မွန်လိုနန်းတက်ပြီး မွန်ကျောက်စာတွေ ရေးထိုးခဲ့တာက သူ့ရဲ့ "ဗမာဖြစ်မှု" ကို မထိခိုက်စေခဲ့ဘူး။ အဲဒီခေတ်က လူတွေဟာ ဒီကနေ့ခေတ်လို "လူမျိုးသန့်စင်ရေး" ကို အာရုံမစိုက်ဘဲ၊ ယဉ်ကျေးမှုတွေကို "မဟာဗျူဟာကျကျ ပေါင်းစပ်အသုံးပြုခြင်း" (Strategic Syncretism) ကို ကျင့်သုံးခဲ့ကြတယ်။

၃။ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားနဲ့ အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်း (Bureaucracy and Classification)

ဒါဆိုရင် "တောင့်တင်းခိုင်မာတဲ့ လူမျိုးရေးအမြင်" (Rigid Ethnic Identity) ဟာ ဘယ်ကနေ စတင်ခဲ့တာလဲ။ ဒီအချက်ဟာ ကိုလိုနီခေတ်ရဲ့ "ဗြူရိုကရေစီ လိုအပ်ချက်" ကနေ စတင်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုရမယ်။

မဏ္ဍလစနစ်မှာ လူတွေကို မြို့စား၊ ရွာစား၊ စော်ဘွား၊ စော်ကန်တို့ကနေတစ်ဆင့် အုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်။ လူမျိုးမရွေး၊ ဘာသာမရွေး အခွန်ဆောင်ရင် ပြီးပြီ။ ဒါပေမဲ့ ခေတ်သစ် ကိုလိုနီနိုင်ငံတော် (Modern Colonial State) မှာတော့ လူတွေကို စာရင်းဇယားနဲ့ အုပ်ချုပ်ဖို့ လိုအပ်လာတယ်။

သန်းခေါင်စာရင်း (Census) ကောက်ယူတဲ့အခါ လူတိုင်းကို "အကွက်" (Box) တစ်ခုခုထဲကို မဖြစ်မနေ ထည့်သွင်းရတယ်။ "ဗမာ-မွန် ကပြား"၊ "ရှမ်း-ဗမာ ရောရာ" စတဲ့ ရေရာမှုမရှိတဲ့ (Hybrid) အရာတွေကို ဗြူရိုကရေစီယန္တရားက မကြိုက်ဘူး။ ဒါကြောင့် လူတွေကို "အတိအကျ ခွဲခြားသတ်မှတ်ခြင်း" (Categorization) လုပ်ခဲ့တယ်။ "တောင်ပေါ်သား" နဲ့ "မြေပြန့်သား" လို့လည်း ဥပဒေအရ ခွဲခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်။ ဒီလိုလုပ်လိုက်တာဟာ မူလက "ပျော့ပျောင်းတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအမှတ်သညာ" တွေကို "ခိုင်မာတဲ့ နိုင်ငံရေးအမှတ်သညာ" (Political Identity) အဖြစ်ကို အသွင်ပြောင်းသွားစေခဲ့တယ် (Constructed, but became Real)။

၄။ တည်ဆောက်ထားတဲ့ အမှန်တရား (Constructed Reality)

ကိုလိုနီခေတ်က တည်ဆောက်ခဲ့တဲ့ ဒီလူမျိုးရေးခွဲခြားမှုတွေဟာ လွတ်လပ်ရေးရပြီးတဲ့နောက်ပိုင်းမှာ ပျောက်ကွယ်မသွားဘဲ၊ ပိုပြီး ခိုင်မာလာခဲ့တယ်။

* နိုင်ငံရေး အရင်းအနှီး (Political Capital) - ဗဟိုအစိုးရ (ဗမာနိုင်ငံရေးသမားတွေ) ဟာ "အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေး" ခေါင်းစဉ်အောက်မှာ ဗမာစာ၊ ဗမာစကား၊ ဗုဒ္ဓဘာသာကို လွှမ်းမိုးစေခြင်းဖြင့် အမျိုးသားနိုင်ငံတည်ထောင်ရေး "Nation-Building" လုပ်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်။

* ခုခံရေး လက်နက် (Weapon of Resistance) - တိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင်တွေကလည်း ဗဟိုရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကို ခုခံဖို့အတွက် မိမိတို့ရဲ့ "လူမျိုးရေးလက္ခဏာ" (Ethnic Identity) ကို မဟာဗျူဟာကျကျ အသုံးပြုခဲ့တယ်။ "ငါတို့ဟာ သီးခြားလူမျိုး၊ သီးခြားသမိုင်း ရှိတယ်" လို့ ဆိုတာက ဖိနှိပ်မှုကို တွန်းလှန်ဖို့ အထိရောက်ဆုံးလက်နက် (Strategic Essentialism) ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

ဒါကြောင့် ဒီကနေ့ခေတ် "လူမျိုး" ဆိုတာဟာ ရှေးခေတ်ကအတိုင်း ဆင်းသက်လာတဲ့အရာ မဟုတ်ပေမဲ့၊ ခေတ်သစ်နိုင်ငံရေးတိုက်ပွဲတွေကြောင့် "အလွန်အစွမ်းထက်တဲ့ လက်နက်" (Social Fact) တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပြီ ဖြစ်တယ်။

ရှေးခေတ်မဏ္ဍလစနစ်ကို လေ့လာခြင်းအားဖြင့် ကျွန်တော်တို့ သိရှိရတာကတော့ "လူမျိုး" ဆိုတာဟာ မွေးရာပါ သဘာဝတရားက ပေးထားတဲ့ ထာဝရအမှန်တရား မဟုတ်ဘဲ၊ နိုင်ငံရေးနဲ့ အာဏာဖွဲ့စည်းပုံတွေအပေါ် မူတည်ပြီး ပြောင်းလဲနေတဲ့ ဖြစ်စဉ် (Process) တစ်ခုသာ ဖြစ်တယ်ဆိုတာပဲ။

ဒါပေမဲ့ ဒီအချက်ကို သိရုံနဲ့ လက်ရှိပဋိပက္ခတွေ ပြေလည်သွားမှာ မဟုတ်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ တည်ဆောက်ထားတဲ့အရာ (Construct) ဖြစ်ပေမဲ့၊ ဒါဟာ လူသန်းပေါင်းများစွာရဲ့ ဘဝ၊ ခံစားချက်နဲ့ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်တွေမှာ အမှန်တကယ် အမြစ်တွယ်နေတဲ့အတွက်ကြောင့်ပဲ။ ခပ်တည်တည်နဲ့ ဒါတွေ တကယ်မရှိဘူးလို့ သွားပြောလို့မရဘူး။ ငွေကြေးဆိုတာလည်း စာရွက်ပဲ၊ မိသားစုဆိုတာလည်း တည်ဆောက်ထားတာပဲ မဟုတ်လား။ ဒီလိုပါပဲ။

မဏ္ဍလရှေးခေတ်က လူတွေဟာ "သွေး" ထက် "အပြန်အလှန်အကျိုးပြုမှု" (Mutual Benefit) နဲ့ "လုံခြုံရေး" (Security) အပေါ်မှာ မူတည်ပြီး စုစည်းခဲ့ကြတယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကို တွေးဖို့ပဲ ဖြစ်တယ်။ ဒီကနေ့ခေတ် နိုင်ငံရေးအဖြေရှာရာမှာလည်း "ဇာတိမာန်" ကို ငြင်းပယ်လို့မရ၊ မသင့်၊ မဖြစ်နိုင်ပေမဲ့၊ သွေးထက် ပိုအရေးကြီးတဲ့ "နိုင်ငံရေးသဘောတူညီချက်များ" (Political Pacts) နဲ့သာ စစ်မှန်တဲ့ စုစည်းမှုကို ရရှိနိုင်မယ်လို့ ဆိုရပါမယ်။